تا به حال به این فکر کرده‌اید که اگر اطلاعات پزشکی شما یا عزیزانتان در یک حمله سایبری به سرقت برود یا دستکاری شود، چه فاجعه‌ای رخ خواهد داد؟

در دنیایی که پرونده‌های سلامت الکترونیکی (EHR) و تجهیزات پزشکی متصل به اینترنت (IoMT) به یک استاندارد تبدیل شده‌اند، جلوگیری از هک یا دستکاری داده‌های حیاتی بیماران دیگر یک انتخاب نیست، بلکه یک ضرورت انکارناپذیر است. این داده‌ها، از گروه خونی و سوابق بیماری گرفته تا اطلاعات لحظه‌ای قلب و عروق، شاهرگ حیاتی نظام سلامت دیجیتال هستند و کوچک‌ترین خللی در امنیت آن‌ها می‌تواند به قیمت جان انسان‌ها تمام شود.

در این مقاله از رمزآسا، به بررسی راهکارهای فنی، سازمانی و استانداردهای جهانی برای حفاظت از این اطلاعات ارزشمند می‌پردازیم و نگاهی ویژه به چالش‌های نوظهور مانند امنیت آمبولانس‌های هوشمند خواهیم داشت.

چرا امنیت داده‌های بیماران اینقدر حیاتی است؟

داده‌های سلامت، گنجینه‌ای ارزشمند برای هکرها محسوب می‌شوند. این اطلاعات در بازارهای سیاه با قیمت‌هایی بسیار بالاتر از اطلاعات کارت‌های اعتباری به فروش می‌رسند، زیرا می‌توان از آن‌ها برای کلاهبرداری‌های بیمه‌ای، سرقت هویت و حتی باج‌گیری از افراد مشهور استفاده کرد. اما خطر بزرگ‌تر، دستکاری مستقیم داده‌هاست؛ تغییر دوز دارو، حذف اطلاعات حساسیت دارویی یا تغییر نتایج آزمایشگاهی می‌تواند منجر به تشخیص اشتباه، درمان نادرست و عواقب مرگبار برای بیمار شود. بنابراین، حفاظت از این داده‌ها تنها یک مسئله فنی نیست، بلکه یک مسئولیت اخلاقی و انسانی است.

راهکارهای فنی: سنگر اول دفاع در برابر هکرها

برای ساختن یک دژ مستحکم در برابر نفوذگران، باید از ابزارها و تکنیک‌های پیشرفته امنیتی استفاده کرد. این راهکارها ستون فقرات استراتژی دفاعی هر مرکز درمانی را تشکیل می‌دهند.

1. رمزنگاری سرتاسری (End-to-End Encryption)

اولین و مهم‌ترین قدم، رمزنگاری داده‌هاست. اطلاعات بیماران باید هم در حالت سکون (ذخیره‌شده روی سرورها) و هم در حین انتقال (ارسال بین بخش‌های مختلف بیمارستان یا به مراکز دیگر) رمزنگاری شوند. استفاده از الگوریتم‌های قدرتمند مانند AES-256 برای داده‌های ذخیره‌شده و پروتکل TLS 1.3 برای داده‌های در حال انتقال، تضمین می‌کند که حتی در صورت سرقت، اطلاعات برای هکرها غیرقابل خواندن و بی‌فایده باشد.

2. کنترل دسترسی هوشمند و دقیق (RBAC & ABAC)

اصل «حداقل دسترسی لازم» (Principle of Least Privilege) باید به طور جدی اجرا شود. هر پزشک، پرستار یا کارمند اداری باید فقط به اطلاعاتی دسترسی داشته باشد که برای انجام وظایفش ضروری است. پیاده‌سازی سیستم‌های کنترل دسترسی مبتنی بر نقش (RBAC) یا مبتنی بر ویژگی (ABAC) به سازمان‌ها اجازه می‌دهد تا سطوح دسترسی را به صورت دقیق و granular تعریف کنند و از مشاهده غیرمجاز اطلاعات جلوگیری نمایند.

3. احراز هویت چندمرحله‌ای (MFA)

یک نام کاربری و رمز عبور به تنهایی کافی نیست. الزام به استفاده از احراز هویت چندمرحله‌ای (MFA) برای ورود به تمام سیستم‌های حاوی اطلاعات بیماران، یک لایه امنیتی حیاتی اضافه می‌کند. این روش که ترکیبی از رمز عبور، کد یک بار مصرف ارسال‌شده به موبایل، یا اثر انگشت است، احتمال نفوذ با استفاده از رمزهای عبور سرقت‌شده را به شدت کاهش می‌دهد.

راهکارهای سازمانی: ایجاد فرهنگ امنیت سایبری

فناوری به تنهایی نمی‌تواند امنیت را تضمین کند؛ انسان‌ها ضعیف‌ترین حلقه در زنجیره امنیت هستند. بنابراین، آموزش کارکنان و تدوین سیاست‌های روشن، بخش جدایی‌ناپذیر یک برنامه امنیتی موفق است.

4. آموزش و آگاهی‌بخشی مستمر کارکنان

بسیاری از حملات موفق با یک ایمیل فیشینگ ساده آغاز می‌شوند. برگزاری دوره‌های آموزشی منظم برای تمام کارکنان در مورد شناسایی ایمیل‌ها و لینک‌های مشکوک، مهندسی اجتماعی و اهمیت حفاظت از اطلاعات، می‌تواند خط دفاعی انسانی سازمان را تقویت کند. کارکنان باید بدانند که آن‌ها نیز در جلوگیری از هک یا دستکاری داده‌های حیاتی بیماران نقشی کلیدی ایفا می‌کنند.

5. تدوین و اجرای سیاست‌های امنیتی شفاف

یک سازمان بهداشتی باید دارای دستورالعمل‌های مکتوب و روشنی در زمینه امنیت داده‌ها و حفظ حریم خصوصی باشد. این سیاست‌ها باید مواردی مانند نحوه مدیریت رمزهای عبور، استفاده از دستگاه‌های شخصی (BYOD) و رویه‌های گزارش‌دهی حوادث امنیتی را پوشش دهند. پیروی از استانداردهای معتبر جهانی مانند HIPAA و GDPR می‌تواند چارچوب مناسبی برای تدوین این سیاست‌ها فراهم کند.

چالش جدید: ایمنی سایبری در آمبولانس‌های مدرن

آمبولانس‌های امروزی دیگر فقط یک وسیله نقلیه برای انتقال بیمار نیستند؛ آن‌ها مراکز درمانی سیاری هستند که به اینترنت متصل‌اند. این آمبولانس‌ها مجهز به دستگاه‌های IoT هستند که اطلاعات حیاتی بیمار مانند نوار قلب، فشار خون و سطح اکسیژن را به صورت لحظه‌ای به بیمارستان ارسال می‌کنند تا تیم اورژانس پیش از رسیدن بیمار، آماده اقدامات لازم باشند. این اتصال، ضمن نجات جان انسان‌ها، سطح حمله جدیدی را برای هکرها ایجاد کرده است. جلوگیری از هک یا دستکاری داده‌های حیاتی بیماران در این مرحله از انتقال، اهمیتی دوچندان دارد. تصور کنید هکری بتواند سیگنال GPS آمبولانس را مختل کند یا اطلاعات پزشکی ارسالی را تغییر دهد؛ نتایج می‌تواند فاجعه‌بار باشد.

برای مقابله با این تهدید، باید شبکه‌ ارتباطی آمبولانس از شبکه‌های عمومی ایزوله شود، تمام داده‌های ارسالی به صورت سرتاسری رمزنگاری شوند و خود دستگاه‌های پزشکی داخل آمبولانس به طور منظم برای آسیب‌پذیری‌های امنیتی بررسی و به روزرسانی گردند.

فروش آمبولانس تویوتا هایس مدل 2024 در تیپ‌های مختلف | گروه رمزآسا 02161047

استانداردهای جهانی: نقشه راه امنیت اطلاعات سلامت

برای اطمینان از پیاده‌سازی بهترین شیوه‌ها، می‌توان از چارچوب‌ها و استانداردهای معتبر بین‌المللی کمک گرفت:

• HIPAA (Health Insurance Portability and Accountability Act): استاندارد طلایی در آمریکا برای حفاظت از اطلاعات سلامت
• ISO/IEC 27001: یک استاندارد جهانی برای مدیریت امنیت اطلاعات که در هر صنعتی، از جمله بهداشت و درمان، قابل پیاده‌سازی است.
• NIST Cybersecurity Framework: چارچوبی جامع که توسط موسسه ملی استاندارد و فناوری آمریکا برای مدیریت ریسک‌های سایبری ارائه شده است.

پایبندی به این استانداردها نه تنها امنیت را بهبود می‌بخشد، بلکه اعتماد بیماران و شرکای تجاری را نیز جلب می‌کند.

جمع بندی و گام بعدی امنیت داده های بیماران

امنیت داده‌های بیماران یک پازل چندوجهی است که موفقیت در آن نیازمند ترکیبی هوشمندانه از راهکارهای فنی قدرتمند، سیاست‌های سازمانی دقیق، آموزش مستمر و پایبندی به استانداردهای جهانی است. جلوگیری از هک یا دستکاری داده‌های حیاتی بیماران یک پروژه یک‌باره نیست، بلکه فرآیندی پویا و مستمر است که باید همگام با پیشرفت تهدیدات سایبری، تکامل یابد. از رمزنگاری داده‌ها و کنترل دسترسی گرفته تا امنیت آمبولانس‌های متصل به اینترنت، هر جزء از این سیستم باید با دقت طراحی و اجرا شود.

سوالات متداول (FAQ) جلوگیری از هک و دستکاری داده های مهم بیماران

1. مهم‌ترین اقدام فوری برای جلوگیری از هک داده‌های بیماران چیست؟

فعال‌سازی احراز هویت چندمرحله‌ای (MFA) برای تمام حساب‌های کاربری که به اطلاعات بیماران دسترسی دارند، یکی از مؤثرترین و سریع‌ترین اقدامات برای افزایش چشمگیر امنیت است.

2. آیا رمزنگاری داده‌ها به تنهایی کافی است؟

خیر. رمزنگاری یک لایه دفاعی حیاتی است، اما کافی نیست. اگر یک کاربر مجاز با دسترسی بالا (مانند یک پزشک) فریب یک حمله فیشینگ را بخورد، هکر می‌تواند با اعتبار او وارد سیستم شده و به داده‌های رمزگشایی‌شده دسترسی پیدا کند. به همین دلیل رویکرد لایه‌ای امنیت ضروری است.

3. چگونه می‌توان امنیت آمبولانس‌های متصل به اینترنت (IoMT) را تأمین کرد؟

با جداسازی شبکه این دستگاه‌ها از شبکه اصلی بیمارستان (Network Segmentation)، به روزرسانی منظم نرم‌افزار و سیستم‌عامل آن‌ها و پایش مداوم ترافیک شبکه برای شناسایی فعالیت‌های مشکوک می‌توان امنیت آمبولانس‌ها را به طور قابل توجهی افزایش داد.